Budowa fundamentów – jak prawidłowo je wykonać podczas budowy domu?

Jest to pytanie, na które nie ma prostej odpowiedzi. Dzieje się tak, ponieważ istnieje wiele czynników branych pod uwagę przez specjalistę projektującego fundamenty pod dom. Najważniejsze z nich to:

• Wielkość budynku (jego powierzchnia, liczba oraz wysokość kondygnacji itp.).
• Kształt budynku i umiejscowienie niektórych jego elementów, na przykład filarów, komina, tarasu, garażu itd.
• Technologia budowy oraz rodzaj użytych materiałów.
• Rodzaj instalacji grzewczej.
• Obecność sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej.
• Warunki gruntowe.

Ostatni czynnik jest kluczowy, ponieważ to właśnie warunki gruntowe w dużej mierze określają kształt oraz kolejność prac podczas fundamentowania. Kwestia ta jest szczególnie ważna dla inwestorów decydujących się na gotowe projekty domów z katalogów. Dla każdego takiego budynku fundamenty należy w zasadzie zaprojektować od nowa, w zależności od miejsca, w którym dom będzie budowany.

Bez względu na to, czy zdecydujemy się na ławę fundamentową, czy też płytę, przed rozpoczęciem prac należy przygotować działkę. Oto lista zadań, o których warto pamiętać:

• Ogrodzenie placu budowy.
• Przygotowanie/utwardzenie drogi dojazdowej, jeżeli zachodzi taka konieczność.
• Przygotowanie zaplecza w postaci toalety, prowizorycznego magazynu na sprzęt czy materiały budowlane itp.
• Usunięcie humusu/wyrównanie terenu i inne prace ziemne.
• Wytyczenie osi budynku oraz obrysu fundamentów, a także umieszczenie repera. Tymi pracami zajmuje się geodeta.
• Montaż tymczasowych przyłączy.
• Umieszczenie tablicy informacyjnej.

Dopiero po tych przygotowaniach możemy rozpocząć najważniejszy etap budowy domu – czyli wylewanie fundamentów.

Budowę betonowej ławy fundamentowej oraz ewentualnie stóp fundamentowych zaczynamy oczywiście od wykonania wykopu. Jego szerokość zależy od właściwości gruntu.

Jeżeli grunt się osypuje, wówczas wykop delikatnie rozszerza się ku górze, ponieważ dzięki temu będzie można swobodnie użyć szalunku drewnianego lub z płyt. Jeżeli grunt jest zbity (na przykład z twardej gliny), ściany wykopu pozostawia się pionowe. W takim przypadku deskowanie nie jest koniecznością. Dno wykopu należy ubić, a ściany wyrównać.

Nośność gruntu ma również wpływ na obecność podkładu z chudego betonu.

• Jeżeli grunt się nie osypuje i jest spoisty, wtedy nie ma potrzeby stosowania chudego betonu na dnie ławy. Wystarczy umieścić w wykopie odpowiednią folię i wywinąć ją, aby woda z mieszanki betonowej nie wsiąkała w ściany wykopu.
• Jeżeli grunt jest sypki, to nawet po utwardzeniu dna wykopu należy wykonać podkład z chudego betonu. Szalunek z desek lub płyt montujemy dobę po wylaniu podkładu. Oczywiście całość musi zostać zamontowana bardzo precyzyjnie i solidnie – mieszanka betonowa nie jest lekka, więc jej wylewanie nie może przesunąć żadnego elementu szalunku.

Po zabezpieczeniu ścian i ewentualnie dna wykopu należy zamontować belki zbrojeniowe. Najczęściej są to konstrukcje składające się z czterech prętów stalowych połączonych stalowymi strzemionami. Poszczególne belki muszą na siebie zachodzić, na przykład w narożach. Informacje dotyczące rodzaju prętów, ich średnicy czy sposobów łączenia, powinny znajdować się w dokumentacji projektowej. Standardowo pręty główne mają średnicę 12 mm, podczas gdy średnica strzemion wynosi 6 mm. Ważne, aby pręty nie leżały bezpośrednio na dnie wykopu – na przykład na podkładzie z chudego betonu – tylko były umieszczone na stabilnych podkładkach.

Następnie wylewamy beton. Przed tą operacją można zwilżyć deskowanie, ewentualnie pokryć je preparatem adhezyjnym. Dobrym rozwiązaniem jest zagęszczenie betonowej masy, na przykład wibratorem, co pozwoli na usunięcie nadmiaru powietrza z betonu, a tym samym podniesie żywotność fundamentu, jak i zbrojenia. Im sprawniej uda nam się wykonać tę operację, tym lepiej – ława powinna schnąć równomiernie. Wielogodzinne przestoje w pracach nie są dobrym pomysłem.

Gotowe fundamenty regularnie polewamy wodą, niekiedy nawet przez dwa tygodnie. Przez pierwsze kilka dni nawet 5 razy w dzień i raz w nocy. Później stopniowo zmniejszamy ilość wody dostarczaną do wysychających fundamentów. Kwestię podlewania betonu najlepiej omówić z kierownikiem budowy.

Gdy ława jest już sucha, zdejmujemy ewentualny szalunek i izolujemy jej górną powierzchnię papą lub lepikiem. A następnie zasypujemy fundamenty. Jeżeli zajdzie taka konieczność – na przykład w sytuacji, gdy poziom wód gruntowych jest wysoki – układamy drenaż. Na ławie stawiamy ścianę fundamentową – monolityczną, z pustaków lub bloczków betonowych – którą następnie izolujemy termicznie, na przykład za pomocą piany PUR.

Budując płytę fundamentową należy bardzo ściśle trzymać się zapisów projektowych. Tego typu konstrukcja jest swego rodzaju „pułapką” na niedoświadczonych inwestorów oraz wykonawców. Dzieje się tak dlatego, że kolejność układania poszczególnych warstw płyty, grubość tych warstw lub rodzaj zastosowanej hydro- oraz termoizolacji są bardzo mocno zależne od panujących warunków gruntowych, obecności piwnicy czy ogólnego kształtu budynku. Z tego względu poniższe zestawienie powinno być traktowane jako czysto orientacyjne.

1. Najpierw wykonujemy wykop, którego głębokość wynosi ok. 50 cm poniżej poziomu terenu.
2. Następnie ubijamy podbudowę – może to być piasek, może mieszanina piasku i drobnego żwiru. Grubość podbudowy wynosi zazwyczaj od 15 do 20 cm. Przed jej zagęszczeniem umieszczamy w warstwie piasku rury instalacji wodno-kanalizacyjnej. Zdarza się, że już na tym etapie prac układa się opaskę z płyt styrodurowych, która jest jednocześnie szalunkiem traconym – materiał ten będzie stanowił termoizolację krawędzi płyty.
3. Na ubitym piasku umieszcza się niekiedy folię hydroizolacyjną, a na niej warstwę chudego betonu. Nie zawsze jest to jednak konieczne.
4. Następnie układa się termoizolację. Doskonałym wyborem jest w tym przypadku zamkniętokomórkowa piana PUR, która ma świetne właściwości termoizolacyjne, nie tworzy mostków termicznych i dobrze znosi obciążenia statyczne oraz dynamiczne. Nie istnieje więc żadne ryzyko, że dojdzie do jej odkształcenia pod wpływem ciężaru płyty.
5. Na termoizolacji można dodatkowo ułożyć folię lub specjalną posypkę hydroizolacyjną.
6. W dalszej kolejności na izolacji termicznej umieszcza się zbrojenie – górne oraz dolne. A także – jeżeli zachodzi taka potrzeba – rury do ogrzewania podłogowego. Całość zalewa się betonem, który następnie zagęszcza się wibratorem.
7. Jeżeli bezpośrednio w płycie znajduje się ogrzewanie podłogowe, wówczas wykańczamy ją posadzką. Jeżeli nie – możemy na płycie umieścić dodatkową warstwę styropianu posadzkowego, na to wylewkę z rurami od ogrzewania podłogowego, a na końcu posadzkę. Mamy w tym przypadku pełną dowolność.

Płyta żelbetowa jest najczęściej stosowana jako fundament pod dom jednorodzinny. Jest doskonałą opcją w przypadku trudnych warunków gruntowych. Jest to jednak rozwiązanie, które powinno być zaprojektowane wyłącznie przez doświadczonych specjalistów. Dzieje się tak, ponieważ projektując płytę fundamentową zdecydowanie łatwiej o błąd, niż podczas projektowania lub wykonywania ławy fundamentowej.